Праваабаронцы за свабодныя выбары

Назіранне за выбарамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ажыццяўляецца актывістамі РПГА «Беларускі Хельсінкскі камітэт» і ПЦ "Вясна" ў межах кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары».

ВЫСНОВЫ

- Назіральнікі ў рэгіёнах адзначаюць малапрыкметны характар ​​агітацыі. Друкаваная агітацыйная прадукцыя фактычна не прыкметная. Самай яскравай падзеяй з'яўляліся дэбаты з удзелам трох кандыдатаў у Прэзідэнты,  якія прайшлі  па нацыянальным тэлебачанні. Дзеючы кіраўнік дзяржавы ад удзелу ў тэледэбатах адмовіўся, гэтак жа як і ад выкарыстання магчымасці выступу па радыё і тэлебачанні. Між тым дзейнасць А.Г. Лукашэнка ўвесь час асвятляецца ў дзяржаўных СМІ ігэта непараўнальна па часе эфіру з выступамі іншых кандыдатаў;

- У рэгіёнах актыўна праходзяць розныя мерапрыемствы з удзелам кіраўнікоў, як мясцовых, так і цэнтральных органаў улады, давераных асобаў кандыдата А.Г. Лукашэнкі: сустрэчы ў працоўных калектывах, наведванне прадпрыемстваў, навучальных устаноў і г.д. Галоўная мэта такіх мерапрыемстваў заклікаць выбаршчыкаў падтрымаць існуючы ў краіне палітычны курс, а гэтак жа мабілізацыя выбаршчыкаў на выбары;

- Назіральнікі адзначаюць закрыты характар ​​працы выбарчых камісій. Аб многіх прынятых рашэннях назіральнікі даведваюцца ўжо пазней іх прыняцця, гэтак жа фіксуюцца паўсюдныя адмовы дзяжурных сябраў выбарчых камісій у прадастаўленні назіральнікам цікавячых  іх інфармацыі.

- У рэгіёнах прайшлі трэнінгі для членаў УВК, на якіх маглі прысутнічаць і назіральнікі. На трэнінгах была агучана пазіцыя ЦВК аб тым, што назіральнікам пры правядзенні назірання можна вырабляць фота і відэа здымку толькі са згоды членаў УВК, а таксама забаронена прысутнічаць у ТВК ў момант перадачы з УВК пратаколаў аб выніках галасавання і выбарчых бюлетэняў. Дадзеныя факты сведчаць аб сур'ёзных абмежаваннях правоў назіральнікаў і непразрыстым характары некаторых важных выбарчых працэдур.

-  2 кастрычніка адбылося пасяджэнне ЦВК, на якім былі разгледжаны скаргі кандыдата ў Прэзідэнты Т. Караткевіч, а гэтак жа яе зварот аб магчымасці перадачы ёй нявыкарыстанага кандыдатам А.Г. Лукашэнкі эфірнага часу. У задавальненні скаргаў і зваротаў было адмоўлена. Вынікі разгляду скаргаў і звароты былі аформленыя пастановамі.

- Юрысты  кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» так і не атрымалі пісьмовыя адказы на пададзеныя імі ў ЦВК скаргі, у тым ліку па факце выкарыстання шэрагам дзяржаўных арганізацый, СМІ, сімвалаў аналагічнага знаку, якім карыстаюцца пры агітацыі за кандыдата А.Г. Лукашэнка, а гэтак жа па факце парушэння заканадаўства аб выбарах даверанай асобай кандыдата А.Г. Лукашэнка, старшыні кампаніі Белтэлерадыё Г. Давыдзька.

АГІТАЦЫЯ ЗА КАНДЫДАТАЎ і ДЗЕЙНАСЦЬ СМІ

Пратэстных настрояў у рэгіёнах назірання не назіраецца. Месцамі размяшчаюцца налепкі і плакаты з заклікамі да байкоту выбараў.

Высокая актыўнасць давераных асоб А.Лукашэнкі, якія сустракаюцца з грамадзянамі практычна ва ўсіх больш-менш буйных населеных пунктах. Як правіла, сустрэчы арганізуюцца з выкарыстаннем магчымасцяў мясцовай выканаўчай улады і кіраўніцтва прадпрыемстваў. У некаторых населеных пунктах выбаршчыкі карыстаюцца сустрэчамі з даверанымі асобамі дзеючага прэзідэнта - чыноўнікамі высокага рангу (у прыватнасці - старшынёй Мінскага абласнога камітэта С.Шапіра) для вырашэння сваіх паўсядзённых праблем - ад будаўніцтва дарог і інш.

Ва ўсіх рэспубліканскіх і мясцовых СМІ шырока асвятляецца і шмат разоў паўтараецца інфармацыя пра выступ А.Лукашэнкі ў ААН.

Таксама за А.Лукашэнку праводзяцца пікеты, аднак цікавасці да іх назіральнікі не адзначаюць.

Адначасова мясцовыя ўлады актывізаваліся ў правядзенні рознага роду тэматычных мерапрыемстваў (з нагоды дня пажылых людзей у Глыбокім і ў Верхнядзвінску, напрыклад), дзе падкрэсліваюць заслугі дзеючага кіраўніка дзяржавы ў дасягненнях апошніх гадоў. Гэтаму ж прысвечаныя выступы ў рэспубліканскіх СМІ чыноўнікаў рознага рангу, у прыватнасці, кароткае інтэрв'ю на рэспубліканскім тэлеканале міністра М.Шчоткінай (даверанай асобы А.Лукашэнкі) з высокай ацэнкай ўзроўню сацыяльнай абароны дзяцей і пажылых людзей у Беларусі і канкрэтных мерах па падтрымцы адзінокіх пажылых людзей.

Намеснік прэм'ер-міністра Н.Качанава наведала шэраг прадпрыемстваў і арганізацый Віцебскай вобласці, дзе фактычна агітавала за дзеючага прэзідэнта. Паказальны пералік мерапрыемстваў у Гродна і вобласці: сустрэча старшыні Гродзенскага аблвыканкама В.Краўцова (даверанай асобы А.Лукашэнкі) з калектывам Гродзенскага аграрнага універсітэта, дзе прынялі ўдзел таксама старшыня Гродзенскага гарвыканкама і кіраўнік адміністрацыі Ленінскага р-на Гродна). Міністр сельскай гаспадаркі Л. Заяц і намеснік старшыні Гродзенскага аблвыканкама Іван Жук сустрэўся з кіраўніцтвам і калектывамі Гродзенскага дзяржаўнага аграрнага універсітэта. Міністр аховы здароўя РБ В.Жарко ў форме дыялогу меў зносіны з выкладчыкамі і студэнтамі Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага універсітэта. На гэтай сустрэчы таксама былі прадстаўнікі органаў выканаўчай улады. Горад Бярозаўку наведаў міністр архітэктуры і будаўніцтва А.Чорны разам з намеснікам старшыні Гроденскага аблвыканкама Ю.Шулейка, дзе яны сустрэліся з работнікамі шклозавода «Нёман». З працаўнікамі «Гранітэкс» у Гродна сустрэўся намеснік старшыні аблвыканкама Ю.Шулейка.

Працягваецца так званая рэспубліканская акцыя дзяржаўнага тэлеканала АНТ «Мы разам» - серыя канцэртаў з выкарыстаннем сімволікі агітацыйнай кампаніі дзеючага прэзідэнта. Адначасова ў Бярозе мясцовая газета «Маяк» анансуе «Мы - разам!» як рэспубліканскую грамадска-патрыятычную акцыю Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі, якая падтрымлівае агітацыйную кампанію А. Лукашэнкі: «Гэта мерапрыемства адбылося ўжо ў многіх гарадах рэспублікі, дзе прайшло з вялікім поспехам, а цяпер прапішацца і на бярозаўскай зямлі. У госці да жыхароў горада энергетыкаў прыедуць зоркі беларускай эстрады ..»

Таксама прыкметныя ў абласцях агітацыйныя матэрыялы і дзейнасць давераных асоб Т.Караткевіч. У цэлым яе агітацыйныя мерапрыемствы карыстаюцца папулярнасцю ў выбаршчыкаў. Варта адзначыць актыўны ўдзел актывістаў праўладных арганізацый, якія спрабуюць дыскутаваць з даверанымі асобамі і кандыдатам на такіх сустрэчах, адначасова агітуючы за дзеючага прэзідэнта. Так, у Брэсце 30 верасня, падчас сустрэчы з выбаршчыкамі Т.Караткевіч, побач з будынкам праводзіўся пікет ФПБ, а ў тэматыку сустрэчы спрабавалі ўмяшацца актывісты БРСМ і «Белай Русі» з выступамі пра «блакітны» Захад, «карту паляка» і росце дабрабыту беларусаў .

Агітацыйная кампанія іншых кандыдатаў менш прыкметная. Назіральнікі паведамляюць аб друкаваных агітацыйных матэрыялах і некалькіх пікетах у падтрымку С.Гайдукевіча і адзінкавых сустрэчах у падтрымку М. Улаховіча, дзе апошні заклікаў галасаваць «за стабільнасць», фактычна не агітуючы за сябе.

ДЗЕЙНАСЦЬ КАМІСІЙ

Дзейнасць камісій па-ранейшаму ажыццяўляецца ў непразрыстым рэжыме. Аб многіх рашэннях назіральнікі даведваюцца ўжо пасля іх прыняцця (інфармацыя з Маскоўскай раённай ТВК г Брэста). Атрымаць цікавячыя дадзеныя, у прыватнасці - пра склад участковых камісій у ТВК немагчыма. Відавочна, гэта звязана з тым, што ў выніку вывучэння складу УВК высвятляецца, што многія камісіі створаны па «вытворчаму прынцыпу», калі кіраўніком камісіі становіцца кіраўнік прадпрыемства ці арганізацыі, а членамі - падначаленыя яму работнікі. Назіральнікі адзначаюць паўсюдна адмовы ў выдачы цікавіць інфармацыі дзяжурнымі членамі выбарчых камісій. Таксама старанна хаваюцца звесткі аб грашовых  выплатах членам ТВК за ўвесь перыяд дзейнасці камісій.

30 верасня ў Ленінскім і Кастрычніцкім раёнах г.Магілёва адбыліся трэнінгі для кіраўнікоў УВК, дзе на пытанне пра магчымасць назіральнікам рабіць фотаздымкі ў памяшканні УВК арганізатары далі катэгарычны адказ: фатаграфаваць могуць толькі акрэдытаваныя журналісты. На пытанне назіральніка, ці могуць назіральнікі прысутнічаць пры перадачы ў ТВК пратаколаў з вынікамі галасавання і выбарчымі бюлетэнямі, быў таксама дадзены адмоўны адказ. Такія ж трэнінгі адбыліся і ў іншых рэгіёнах.

У Брэсце пры рэгістрацыі назіральнікаў ад праўладных структур прасочваецца тэндэнцыя акрэдытаваць ў камісіях, дзе ўжо акрэдытаваныя незалежныя назіральнікі, адразу некалькіх назіральнікаў ад праўладных структур. Іншыя камісіі такой «увагай» абдзеленыя.

Адначасова ў Брэсцкай вобласці назіральнік адзначае, што на яго пачаўся ціск з боку наймальніка ў сувязі з дзейнасцю ў якасці назіральніка.

Ва ўсіх рэгіёнах назіраюць дзейнасць органаў улады па прыцягненню выбаршчыкаў на датэрміновае галасаванне. У Віцебскай вобласці (ёсць дадзеныя з Віцебску і Оршы) ў дні датэрміновага галасавання прызначаныя бацькоўскія сходы; пры гэтым у аб'явах аб гэтых сходах паказана на неабходнасць мець пры сабе пашпарт. Улічваючы, што ў гэтых жа школах размешчаныя ўчасткі для галасавання, прызначэнне такіх сходаў цалкам зразумела і тлумачыцца, відавочна, намерам арганізаваць датэрміновае галасаванне бацькоў.

РАЗГЛЯД СКАРГАЎ І ЗАЯЎ

2 кастрычніка адбылося чарговае пасяджэнне Цэнтральнай выбарчай камісіі на якім, у прыватнасці, была разгледжана скаргі кандыдата ў Прэзідэнты Таццяны Караткевіч і яе ж зварот аб прадастаўленні дадатковага эфірнага часу на дзяржаўным радыё і тэлебачанні. Рашэнні Цэнтральнай камісіі па скарзе і звароце Т. Караткевіч былі аформленыя пастановамі № 81, 82 і 83 адпаведна.

У сваіх скаргах у ЦВК кандыдат Т. Караткевіч сцвярджала аб парушэннях правілоў вядзення агітацыі і прынцыпаў роўнасці ўсіх кандыдатаў, дапушчаных кандыдатам А.Г. Лукашэнкам і патрабавала вынесці яму папярэджанне ў адпаведнасці з палажэннямі выбарчага заканадаўства.

Так, у абгрунтаванне сваёй скаргі, Т. Караткевіч паведамляла аб выкарыстанні сімвала ў выглядзе «галачкі», умаляванай ў арнамент і колеры дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Беларусь, дзяржаўнымі сродкамі масавай інфармацыі, Беларускім тэлеграфным агенцтвам ў паведамленнях і рубрыках і выбарах, у онлайн дадатку для смартфонаў «Выбары 2015», распрацаваных БРСМ і названым агенцтвам, пры правядзенні серыі канцэртаў «Мы разам» і ў агітацыйных матэрыялах А.Г. Лукашэнка. Гэтак жа яна паведамляла пра факт продажу ААТ «ЦУМ Мінск» маек вытворчасці ААТ «Світанак» з выявай лёзунгу кампаніі кандыдата А. Р. Лукашэнка «За будучыню незалежнай Беларусі!", вырабленых не за кошт сродкаў выбарчага фонду кандата А.Г. Лукашэнка.

У другой скарзе кандыдат Т. Караткевіч паказвала на факт правядзення 5-га афіцэрскага сходу і прыняцця яго ўдзельнікамі звароту да афiцэраў і членам іх сем'яў з заклікам падтрымаць кандыдатуру дзейнага кіраўніка дзяржавы, надрукаванага на сайце Міністэрства обароны 25 верасня. На думку заяўніка дадзены зварот меў прыкметы агітацыі.

Разгледзеўшы паступіўшыя скаргі і зварот ад кандыдата ў Прэзідэнты Т. Караткевіч Цэнтральная камісія адмовіла ў іх задавальненні.

У сваёй Пастанове № 81 аб выніках разгляду скаргі Т. Караткевіч ЦВК паказаў, што вышэйзгаданы знак у выглядзе "галачкі" быў распрацаваны Беларускім тэлеграфным агенцтвам (БелТА) у 2010 годзе, выкарыстоўваўся ў перыяды выбараў і з пачаткам выбарчай кампаніі 2015 зноў размешчаны на інтэрнэт -сайцек агенства. Пасля аналагічныя сімвалы незалежна адзін ад аднаго вырашылі выкарыстаць многія сродкі інфармацыі пры асвятленні выбарчай кампаніі: тэлеканал ОНТ ў малюнку назвы акцыі "Мы разам", члены ініцыятыўнай групы па вылучэнні кандыдатам у прэзідэнты А.Г. Лукашэнкі. У гэтай сувязі, на думку ЦВК, сцвярджэнне, што ўказаны сімвал атаясамліваецца з канкрэтным кандыдатам "не адпавядае рэчаіснасці." Рэалізацыя ж ААТ "ЦУМ Мінск" мужчынскіх маеку вытворчасці ААТ "Сітанак", на думку ЦВК, з'яўляецца нічым іншым, як «звычайнай камерцыйная дзейнасць вытворчай і гандлёвай арганізацыі, а малюнак на майках -дызайнерскім рашэннем вытворцы».

На думку экспертаў кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» дадзеныя факты сведчаць аб грубым парушэнні палажэнняў дзеючага выбарчага заканадаўства пры правядзенні агітацыі кандыдатам у прэзідэнты А. Р. Лукашэнка. Выкарыстанне шэрагам дзяржаўных, грамадскіх арганізацый і СМІ пры арганізацыі розных мерапрыемстваў па тэме выбараў, сімвала аналагічнага знаку выкарыстанага пры правядзенні агітацыі за абранне кандыдата ў Прэзідэнты А.Г. Лукашэнка атаясамліваць з дадзеным кандыдатам, мае на мэце заахвоціць альбо падахвочвае выбаршчыка галасаваць менавіта за дадзенага кандыдата.

Продаж ААТ «ЦУМ Мінск» маек вытворчасці ААТ «Світанак» з выявай лозунгу «За будучыню незалежнай Беларусі!", аналагічнага лозунгу, выкарыстоўваючы ў агітацыйнай кампаніі кандыдата ў Прэзідэнты А.Г. Лукашэнка гэтак жа атаясамліваецца ў выбаршчыка менавіта з дадзеным кандыдатам, закліканая падахвочваць альбо падахвочвае іх галасаваць за дадзенага кандыдата і такім чынам ўтрымлівае прыкметы перадвыбарчай агітацыі. У адпаведнасці з дзеючым выбарчым заканадаўствам выраб ўсёй агітацыйнай прадукцыі павінна ажыццяўляцца за кошт сродкаў, стваранага кандыдатамі ў Прэзідэнты выбарчага фонду.

Дадзеныя факты, на нашую  думку, сведчаць аб парушэнні кандыдатам у прэзідэнты А.Г. Лукашэнкам правілаў правядзення перадвыбарчай агітацыі, устаноўленых арт. 45, 46, 48 ВК, у сувязі з чым, у адпаведнасці з арт. 49 ВК ЦВК павінен быў вынесці папярэджанне кандыдату А.Г. Лукашэнку.

Варта адзначыць, што прадстаўнікі кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары» раней гэтак жа звярталіся са скаргамі ў ЦВК па факце парушэнняў парадку правядзення агітацыі кандыдатам у Прэзідэнты А.Г. Лукашэнка. У прыватнасці, па факце выкарыстання ініцыятыўнай групай па вылучэнні кандыдатаў А.Г. Лукашэнкам, а пазней у агітацыйных матэрыялах кандыдата А. Р. Лукашэнка, аналагічнага сімвала тэлекампаніі ОНТ ў малюнку назвы акцыі «Мы разам», а гэтак жа па факце продажу ААТ «ЦУМ Мінск» маек з выявай перадвыбарчага агітацыйнага лозунгу, які выкарыстоўваецца кандыдатам у Прэзідэнты А .Г. Лукашэнка. Пісьмовы адказ на дадзеную скаргу да гэтага часу не быў атрыманы. Гэтак жа, як да гэтага часу, не быў атрыманы пісьмовы адказ ЦВК на скаргу, адпраўленую ў форме электроннага паведамлення юрыстам кампаніі Паўлам Сапелкам, па факце ўдзелу даверанай асобы кандыдата А.Г. Лукашэнка, кіраўніка Белтэрадыёкампаніі Г. Давыдзька ў праграме «Клуб рэдактараў» 11 верасня. Нагадаем, што па факце разгляду скаргі 24 верасня ЦВК строга папярэдзіў Г. Давыдзьку за парушэнне патрабаванняў выбарчага заканадаўства. Варта адзначыць, што арт. 49 ВК пры парушэнні выбарчага заканадаўства прадугледжвае вынясенне папярэджання кандыдату ў прэзідэнты, а не яго даверанай асобе. Акрамя таго, разгляд дадзенай скаргі не быў аформлены адпаведнай пастановай ЦВК. Дадзеныя факты сведчаць аб неналежным разглядзе скаргаў з боку ЦВК.